برادر از این همه شعار خسته نشدید؟!!

در اواخر اردیبهشت سال ۹۷ همايشی با عنوان «حوزه و سنت های کارآمد» در مشهد برگزار گرديد که برخی از فضلای حوزوی به سخنرانی پرداختند. استاد فاضل لنکرانی ضمن شرکت در اين همايش به بيان سخنان خود پرداختند. ایشان پیرامون موضوعاتی از جمله کتب درسی حوزه و عدم تورم در علم اصول سخن گفتند و فقه و اصول موجود را پاسخگوی نیازهای جامعه دانستند.

در این رابطه نیز استاد اکبرنژاد به برخی از اظهارات ایشان پاسخ دادند که از این قرار می باشد:

?برادر بزرگوار، جناب استاد فاضل لنکرانی در همایش ملی “حوزه‌های علمیه و سنت های کار آمد” مطالبی را ایراد کردند که در ادامه تأملاتی را درباره آنها مطرح می کنیم.
?در یک قضاوت کلی جناب آقای فاضل(حفظه الله) همانند گذشته به جای طرح یک بحث عالمانه و مستدل، گفتار انگیزشی را ترجیح دادند و شعارهای گذشته را باز هم تکرار کردند. مثلاً :
۱.  ایشان متأثر شدن اصول شیعه از اصول اهل سنت را مردود خواندند، در حالی که عرض ما این بوده که اصول فقه شیعه در پاسخ از اصول فقه اهل سنت و در حاشیه آن نوشته شده و البته در زمان خود یک اقدام ضروری و بجا بوده است.
?اما معنا ندارد که پس از هزار سال باز هم در حاشیه اصول اهل سنت باقی بماند. همان طور که بارها عرض کرده ایم، مقصود ما این بود که هنوز هم ما از حیث ساختار، روش، دامنه و مسائل نتوانسته ایم از اصول اهل سنت فاصله بگیریم و اصولی بر آمده از نیازهای واقعی و میدانی فقه شیعه بنویسیم.
?مثلا چون اهل سنت، مباحث الفاظ را از روزنه ی امر و نهی دیده و همه مسائل -مانند عام و خاص و مطلق و مقید و ناسخ و منسوخ -را در اطراف آن شکل داده اند، ما هم تا امروز از همین رویه تبعیت کرده ایم و هیچگاه از این منظر به مباحث الفاظ ورود نکرده ایم که چه قواعد تفسیری برای فهم متون دینی لازم داریم، خواه ظهور صیغ امر باشد یا تکالیف گوینده و شنونده در قبال متن و تاثیر آن در متون دینی، نقل به معنا، ارتکاز، سیاق، مقام بیان و ده ها مسأله دیگر که در بسته جامع اجتهادی موسسه فقاهت تحت عنوان «منطق تفسیر متن» آورده شده است.
۲. اینکه اجتهاد بدون مکاسب و امثال آن ممکن نیست و اینها بهترین کتابهای آموزشی هستند و باید باشند وگرنه طلبه نمی تواند دین شناس و مجتهد شود، از همان حرف های شعاری بلا دلیل است. یادم هست اوایل طلبگی از استادی که از معروفین است همین سؤال را پرسیدم، خندید و گفت: «اگر این طور باشد، پس خود شیخ انصاری (ره) نباید مجتهد می شد. در حالی که او بدون این کتابها شیخ انصاری شد.»
?برادر من؛ گویا هنوز فرق کتاب آموزشی و پژوهشی برای حضرتعالی روشن نشده است. کسی نگفته است مکاسب شیخ (ره) از گردونه علم خارج شود. بلکه حرف این است که مکاسب کتاب پژوهش است و در دوره درس خارج، استاد و طلبه باید به آن مراجعه کنند و از دیدگاه های ایشان بهره بگیرند. اما این کتاب مختصات کتاب آموزشی را ندارد. مگر بناست همه دقایق در دوره آموزشی روشن شود.
?هر اندیشمند با تجربه ای می داند که بخش اصلی عمق گرفتن در یک علم در دوره پژوهش اتفاق می افتد. غرض از دوره آموزشی این است که طلبه در جریان سیر رشد علم و نظریات علمی قرار گیرد و این می تواند همراه با عمق و دقت نظر باشد. این که می گویید: «بدون مکاسب کسی مجتهد نمی شود و مکاسب برای حفظ دین لازم است»، برازنده شما نیست. این حرفها ما را به یاد کسانی می اندازد که امام راحل عزیزمان از آنها به «متحجرین» یاد می کردند!
۳. اینکه ادعا کرده اید، فقه موجود فقه نظام ساز است، جای شگفتی دارد! در این عمر هزار ساله فقه، کجا شما سراغ دارید که فقه مصطلح توانسته باشد نظام ارائه دهد. اگر فقه ما نظام ساز است چرا در این چهل ساز هیچ عین و اثری از آن دیده نمی شود؟
? واقعیت این است که فقه مصطلح نظام ساز نیست. اجتهادی که هنوز برای حل واضحاتی مثل حجیت خبر ثقه، گاه تا یک سال عمر استاد و طلبه را می بلعد، حرام است از نظام سازی سخن بگوید.
? فقهی که فقیه آن-مثل حضرتعالی- با افتخار بگوید سه ماه درباره استصحاب شرایع سابقه بحث کرده، نباید نظام سازی را بر زبان جاری سازد. فقهی که از نظام سیاسی جز ولایت فقیه نمی فهمد و از اقتصاد جز چند مساله حقوقی و از خانواده جز ازدواج و طلاق، نباید در تراز نظام سازی مطرح گردد.
۴. اینکه گفته اید:«فقه تورم ندارد و حتی اگر بزرگانی هم گفته باشند، حرف ضعیفی است»، باید به سمع و نظر حضرتعالی برسانم که تقریبا اکابر فقه و اصول شیعه بر این مطلب متفق القولند و برای اطلاع از دیدگاه ایشان می توانید به کتاب«زوائد اصول» رجوع کنید. همین بزرگانی که از آنها یاد کردید یعنی شیخ انصاری، میرزای نائینی، بروجردی، خویی و امام(رحمه الله علیهم) در موارد متعددی تصریح می کنند که «لا ثمرة له اصلا»!
?برادر من امروز دیگر زوائد اصول با شعار حل نمی شود. امروز زوائد اصول با دقت و ظرافت علمی مورد بررسی قرار گرفته و ادله طرفین در جزئیات مسائل روشن شده است. شما به جای این حرفها، از نقدهای صورت گرفته پاسخ دهید.

◾️محمد تقی اکبرنژاد