مصاحبه با آقای محسن مطلبی دربارۀ پژوهشی در موضوع «استفاده از وسائل و ابزارهای لوکس و تجمّلی»
_ آقای مطلبی لطفا توضیح اجمالی در مورد پژوهشی که مسؤول آن بودید، ارائه بدهید.
_ یکی از آسیبهای اجتماعی و فرهنگی که در کشور ما وجود دارد و متأسفانه قشر متدین هم بعضاً با توجیههای دینی و شرعی به این مسأله رو میآورند، مسأله تجملگرایی و استفاده از وسائل تجملی و لوکس است. این موضوع با توجه به اقتضائات دورۀ مدرنیته و افزایش وسائل تکنولوژی به شدت گسترش و شروع پیدا کرده است. سؤال این است من که تمام واجبات مالی خودم نظیر خمس و زکات و اینها را پرداخت میکنم آیا میتوانم در هر سطحی از رفاه زندگی کنم یا اینکه از ابزارهای لوکس و تجمّلی برای امرار معاش زندگی خودم استفاده کنم؟ مانند لباس یا ساعتی که برندی خاصی داشته و قیمت خیلی بالایی دارد. در این پژوهش به این پرسشها پاسخ دادیم.
_ روش ورودتان به این بحث و ادلّۀ اصلیتان چه بوده است؟
_ یکی از مهمترین ادلهای که برای حرمت استفاده از وسائل تجملی استدلال میشود را بیان میکنم. تجملگرایی و استفاده از ابزارهای لوکس و تجملی آن روی سکۀ دنیاگرایی است. دنیاگرایی یعنی اینکه انسان از یاد الهی غافل میشود. دنیاگرایی با هدف اصلی آفرینش انسان که عبودیت الهی است در تعارض است و اقتضای این را دارد که انسان به دنیا وابسته شود و تعلق ویژهای بدان پیدا کند که با اصالت آخرت و اصالت بندگی انسانها در تعارض است. این یکی از مهمترین ادلّهای است که برای حرمت استفاده از وسائل تجملی استفاده کردیم. در این تحقیق، به طور مبسوط ادلّۀ مخالفین را مطرح کردیم و به صورت تفصیلی به پاسخ به آنها پرداختیم. برای مثال از ادلّۀ عقلی که برای توجیه بخشیدن به وسائل تجملی استفاده میشود این است که میگویند: آن چیزی که حرام است این است که انسان دلبستۀ به این وسائل شود ولی استفاده بدون وابستگی اشکالی ندارد. بعضاً به روایاتی هم استناد میشود که ظهور در این دارند که اهل بیت(ع) هم در مواردی از وسائل تجملی استفاده میکردند یا لباسهای فاخری میپوشیدهاند، یا روایاتی که مثلا توصیه به داشتن مسکن وسیع و مرکب خوب کردهاند، یا به آیاتی استناد شده است که توصیه به استفاده از نعمتهای الهی میکنند و … .
موضوع و عنوان دیگری که در این مقاله به آن پرداختیم مصادیقی است که در زمان اهل بیت(ع) وجود داشته است. مصادیق تجملگرایی که مورد نهی اهل بیت(ع) قرار گرفته است؛ برای مثال در روایت داریم که کسی که از فلان مرکب _که واقعا مرکب به اصلاح لوکسی بوده است_ استفاده کند مستحق آتش است یا روایاتی که از خانههای اشرافی و پوشیدن لباس تجمّلی نهی کردهاند.
از دیگر عناوینی که در این مقاله بررسی شده است این است که اگر شخصی در امور عبادی خودش از این وسائل استفاده کند حکم آن چیست؟ یعنی شخصی برای وضو از ظروف طلا و نقره استفاده کند، وضوی او باطل است یا نه؟ یا مثلا شخصی که هنگام نماز از لباسهای فاخر و اشرافی استفاده کند، آیا نماز او باطل است یا نه؟ یا اینکه حکم نماز شخصی که در مکان اشرافی نماز میخواند، چگونه است؟ نتیجه این بوده است که گرچه استفاده از وسائل تجملی و لوکس حرام است اما مبطل عبادت نیست و ادلّۀ خود را به تفصیل بررسی کردهایم.
اینها مهمترین عناوینی بود که در این پژوهش مورد طرح و بررسی قرار گرفته است.