درباره مؤسسه فقاهت و تمدن اسلامی
مؤسسه تحقیقاتی «فقاهت و تمدن اسلامی، در سال ۱۳۸۹ با هدف پیگیری تحول علمی حوزه و تکامل روش اجتهاد و نیز تدوین نقشه ی راه سبک زندگی ایمانی و تمدن اسلامی، تشکیل شد. حجت الاسلام و المسلمين محمدتقي اکبرنژاد نیز، تولیت مؤسسه فقاهت، سالياني است كه به تحقيق و تأليف اشتغال دارند و متون مؤسسه، به قلم و بر پایه دستاوردهاي علمي ايشان است.
اهداف مؤسسه:
همه می دانیم که تحول حوزه ابعاد مختلفی را پوشش می‌دهد که یکی از اهم موارد آن، تولید علم در زمینه‌ی تمدن اسلامی و سبک زندگی ایمانی و نیز مقوله تحول علوم اسلامی و حوزوی است. مؤسسه تحقیقاتی فقاهت بر این باور است که به تعبیر مقام معظم رهبری(حفظه الله) حوزه مسئول دين‌داري مردم و خاستگاه تمدن اسلامي است؛ تمدني كه ظهور آن در گرو دو مقدمه است:
يک. ترسيم نقشه راه و ارائه نظام‌هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي و هنري براي حکومت ديني؛
دو. تربيت نيروي انساني توانمند و انديشه‌گر.
اما اين دو مقدمه واجب، خود در گرو اصلاح روش‌ها در فهم مفاهيم ديني است. مؤسسه تحقیقاتی فقاهت مي‌كوشد در اين مسير گام بردارد و محتوای فقهي موجود را که از پشتوانه ی صدها سال کار علمی فقها و اندیشمندان شیعی برخوردار است، براي پاسخگويي به نیازمندی‌هاي تمدن اسلامي، توانمندتر سازد.
رویکردهای پژوهشی مؤسسه:
از برتري‌ها و فضيلت‌هاي حوزه در گذشته، حلقه‌هاي درسي متعدد و كوچك آن بود. كم‌شماري افراد در حلقه‌ها و كلاس‌ها، ارتباط استادان را با طلاب، عميق‌تر و صميمي‌تر مي‌كرد. چنين ارتباطاتي، بر غناي پژوهشي درس‌ها نيز مي‌افزود؛ زيرا استاد مي‌توانست از يك‌يك طلاب بخواهد كه به منابع خاصي مراجعه كنند و دربارة آن به گفت‌و‌گو بنشينند. اين شيوهی پسنديده، اكنون رو به افول گذاشته است و مؤسسه تحقیقاتی فقاهت مي‌كوشد جاي خالي آن را تا حد مقدور پر كند. بنابراين ساختار علمی مؤسسه، پژوهش‌گرايانه است. در اين روش:
- شاگرد به اندازة استاد، در جلسات نقد و بررسی حضور فعال دارد؛ بلكه استاد بيشتر ناظر است تا متكلم وحده، و شاگرد بيشتر هم‌مباحثه است تا شنوندة منفعل.
- استاد، هرگز محتوای علمی را درس نمي‌دهد، بلکه دانش پژوه و محقق، بايد با پيش‌مطالعه و شرکت قبلی در حلقه های پژوهشی، در جلسات نقد و بررسی حاضر شود و در گفت‌وگويي آزاد با حضور استاد شركت كند.
- استاد، همواره از حاضران در جلسه نقد و بررسی مي‌خواهد كه در موضوعي تحقيق كنند و حاصل مطالعات و تحقيقات خود را در این جلسات ارائه دهند؛ گاه شفاهي و گاه كتبي.
- زمينه‌سازي براي گفت‌وگوي علمي دانش پژوهان و محققین با استادان بزرگ و صاحب‌نظر به آسانی صورت می‌گیرد.
- افزون بر محتوای علمی پژوهشی، افزایش توانمندی‌های كاربردي همچون نويسندگي، تايپ، بهره‌گيري از نرم‌افزارهاي مربوط، مهارت در جست‌وجوي اينترنتي، روش تحقيق و مقاله‌نويسي نيز بايد در دستور كار باشد.
خلاصه ای از برنامه های مؤسسه:
همراهان مؤسسة تحقیقاتی فقاهت، در نيمي از ساعات روز، در درس‌هاي متداول حوزه (سطح و خارج) حضور به هم مي‌رسانند و در نيمِ ديگر با حضور در مؤسسه، با محتوای تولیدی این مؤسسه مانند «کلام فقاهي»، «نظام معرفتي فقاهت»، «منطق تفسير متن»، «ادبيات دين» «زوائد اصول»، «روش شناسی اجتهاد»، «مباني رجالي» و «فقه کاربردی» آشنا می‌شوند و به نقد و بررسی آن می پردازند. كتاب‌هاي نامبرده، براي تکميل دروس متداول حوزه و رفع کاستي‌هاي آن تدوين شده است.
دوره‌هاي سه‌گانة مؤسسه، بدين شرح است:
داوطلبان اين دوره، از ميان طلاب پاية ۶ به بالا ثبت‌نام مي‌شوند. اين دوره، چهار تا شش نيم‌سال، زمان مي‌برد؛ با روزي دو جلسه نقد و بررسی: در سال اول كتابهایی چون «روش شناسی اجتهاد» «کلام فقاهي» «فلسفه فقاهت» « تفکر خلاق» و «منطق تفسير متن» در کارگروه های پژوهشی مؤسسه ارائه مي‌شود، و در سال دوم، «نظام معرفتي فقاهت» و «ادبيات دين» «» و «مباني علم رجال» و «فقه کاربردی».
دوره تخصصی: تربیت کارشناس دینی
حضور در اين دوره، مشروط به گذراندن موفقيت‌آميز دورة اول است. دانش‌پژوهان در پایان اين دوره، در تفسير متون و نصوص ديني به صورت روش‌مند و نیز بهره برداری اصولی و صحیح از ادله عقلي، مهارت مي‌يابند. در این دوره، استاد موضوعات مختلفی را از ابواب گوناگون فقهی انتخاب می کند و روش تحقيق را ارائه می‌دهد و سپس از اعضای کارگروه مي‌خواهد كه دربارة آن موضوعات تحقيق و نتيجه‌گيري كنند. رشد تصاعدی پژوهشگران و تسلط بی نظیر بر روش استنباط فقهی در موضوعات گوناگون علوم دینی، از آورده های این دوره است.
مؤسسه تحقیقاتی فقاهت، رشد جامع دانش پژوهان را هدف نهايي خود مي‌داند. از اين رو برنامه‌هايي نيز براي رشد معنوي دانش‌پژوهان منظور كرده است. بدين رو استادان محترم و گرانقدر مؤسسه، جلسات نقد و بررسی را با آيه يا حديث، همراه شرح مختصر آغاز مي‌کنند. مشاورة اخلاقي و گردهمايي‌هاي آييني، جلسات ماهانة گروهي و اردوهاي علمي- فرهنگي از ديگر برنامه‌هاي فرهنگی مؤسسه است.
هم چنین مؤسسه معتقد است تنها فقیهی می تواند هم در مقام فهم دین و هم اجرای آن موفق و به معنای واقعی آگاه، بصیر و کارآمد باشد که از ابتدای کار علمی، از فضای جامعه و نیازمندی های آن و فضای کار عملیاتی و اجرایی که غایت تولید فکر و نقشه ی تمدن اسلامی است به دور نباشد. لذا مؤسسه برنامه هایی را هم در همین زمینه تدارک دیده است که باعث رشد اجتماعی دانش پژوهان ارجمند می گردد.
