در دفاع از وضع موجود حوزه این سخن را مطرح می کنند که:

مکاسب شیخ انصای(ره) رساله ی عملیه نیست که انتظار طرح تمام مسائل جدید را در آن داشته باشید، بلکه کتابی است وزین که روش استنباط را آموزش می دهد. طلبه می تواند این روش ها را در مسائل مستحدثه هم پیاده کند.

اما پاسخ:

بر فرض که روش استنباط در کتاب مکاسب ایرادی نداشته باشد(برفرض) و هدف از خواندن آن آموزش روش استنباط به طلبه جوان است، خب این هدف با خواندن چند بخش از کتاب مکاسب به صورت متمرکز و توضیح هدفمند استاد حاصل می شود، دیگر چه نیازی به خواندن همه بخش های این کتاب است؟(حتی بخش های غیرکاربردی آن)
گذشته از این، در علم اصول فقه که اساسا هیچ شأنی جز آلیت ندارد، مباحثی مطرح می شود که به اعتراف خود علمای بزرگ فایده ای جز تشحیذ اذهان ندارند!! بحث هایی همچون مشتق، وضع،معانی حرفیه، … که با کمی کار تاریخی روشن می شود منشأ آنها اصول اهل سنت است و در اجتهاد شیعی سابقه ای ندارند. ثمره های ادعایی ای هم که امروزه مطرح می شود، قابل پذیرش نیست و در جای خودشان پاسخ روشن فقهی دارند.

بد نیست چند نمونه از سخنان علما درباره ثمره مقدمه واجب را با هم مرور کنیم:

شیخ انصاری(ره):
و کیف کان، هذه الثمره التی قد زعمها بعضهم من أهم الثمرات أیضا مما لا یرجع إلی حاصل و لا یعود إلی طائل! مطارح الانظار(طبع جدید)۴۰۰،۱

مرحوم نائینی(ره)
التحقیق أنه لا ثمرة حتی علی القول بوجوب المقدمة مطلقا! اجود التقریرات؛ج۱، ص۲۴۴
انه لا یترتب علی البحث فی وجوب المقدمه ثمرة عملیة اصلا! بل کان البحث علمیا صرفا. فوائد الاصول؛ ج۱،ص۳۰۰-۳۰۱

آیة الله بروجردی (ره)
قد ذكروا لوجوب المقدمة ثمرات فقهية، لكنها لا تخلو عن مناقشة.نهایه الاصول؛ ص۱۹۸

امام خمینی(ره)
أنّه لا يترتّب على وجوب المقدّمة ثمرة عملية أصلًا! معتمد الاصول؛ج۱؛ ص۴۰۸
الحقّ: أنّه لا ثمرة في هذه المسألة،… و لزوم الإتيان بالمقدّمة عقليّ، كانت واجبة أو لم تكن.منهاج الوصول الی علم الاصول؛ج۱؛ ص۴۰۸

سوال من:

آیا می توانید در روز حساب پاسخ دهید چرا در چنین عصر حساسی باید وقت طلاب در چنین مسائلی تلف شود؟ آیا تشحیذ اذهان با کار بر روی کاستی های جدی حوزه ی امروز حاصل نمی شود که لابه لای مباحث زائد دنبال آن هستیم؟!

اما سخن آخر:

فکر می کنم از زمان شیخ انصاری (ره) تا به امروز زمان زیادی گذشته است، آیا فرصت کافی برای نشان دادن کارآمدی این کتب در تولید علوم انسانی اسلامی را نداشته اید؟ آیا زمان ها و سرمایه های انسانی و مالی کمی صرف تحصیل این کتاب ها شده اند که باز به طلاب دغدغه مند امروز وعده های مبهم آینده را می دهید؟

نویسنده: محمد وحیدی نژاد