تلاش برای رسیدن به آرمان­ها و جهاد در راه برداشتن موانع از سر راه دو صورت دارد: فردی و گروهی.
در کار فردی هر کس به تنهایی به ایفای نقش می­ پردازد و چه بسا از تلاش­های دیگران در آن راستا خبر هم نداشته باشد. کار فردی در عین خوب و لازم بودن، نازل­ترین و کم نتیجه­ ترین شیوه کار است و از این روست که افراد، به کار گروهی رو می­ آورند.
کار گروهی یعنی افراد از معایب کار فردی مطلع شده­ اند و زیان موازی کاری­ ها و هدر رفت نیروها را چشیده ­اند و از این رو تصمیم گرفته­ اند با هم کار کنند. کار گروهی خود در دو سطح قابل تعریف است: حد أقلّی و حد أکثری. کار گروهی حد اقلی یعنی با هم بودن و یکدیگر را در راه رسیدن به آرمان و رفع موانع مدد رساندن؛ یعنی هم افزایی در راه نیل به مقصد و متراکم ساختن نیروها در مبارزه با موانع راه.
کار گروهی حد اکثری اما یک پله بالاتر از این است؛ این شیوه کار در حقیقت نوعی «زندگی جمعی» است و می­ توان آن را «کار تشکیلاتی» نامید؛ در این سنخ کار، همه افراد و نیروها اجزای یک «پیکر واحد» می­ شوند که تمام اجزای آن به سان بدن موجود زنده هم آهنگ و هم هدفند، دردِ یکی، درد دیگری و لذتِ یکی، لذت دیگری است. هر گاه یکی به هر دلیل از عهده انجام مسؤولیتش ناتوان شود، دیگران بارش را بر دوش می­ کشند و هر گاه کار مهمّی در راستای آرمان جمعی بر زمین مانده باشد، برخی از افراد گروه به قیمت جا ماندن از اهداف فردی هم که شده، آن بار را بر می ­دارد تا کار «تشکیلات» متوقف نشود.
اما مشخصه اساسی کار تشکیلاتی چیست که آن را می­ توان وجه مایز میان آن و کار گروهی حد اقلی دانست؟
این مشخصه اساسی در حقیقت عنصر «فرمانبری و اطاعت» است؛ کار تشکیلاتی یعنی اعضای تشکیلات بر مبنای شناختی که از حکمت و صلاحیت مقام ما فوق دارند، اصل را بر صحت دستورها و خواسته­ های او می­ گذارند و این گونه نیست که تا حکمت آن دستور را به دست نیاورند حاضر به امتثال آن نباشند. البته این به معنای اطاعت چشم و گوش بسته نیست؛ آنجا که نادرست بودن امر یا نهی ما فوق روشن باشد که حسابش جداست.

سخن بر سر این است که در کار تشکیلاتی اصل بر «اطاعت از ما فوق» است و حتی اگر مطالبه وجه دستور مقام ما فوق هم در کار باشد، همراه پذیرش و تسلیم است. همچنان که همه اعضای بدن از یک نقطه به نام مغز فرمان می­ برند، در کار تشکیلاتی نیز اعضای تشکیلات از مرکز فرماندهی واحدی حرف شنوی دارند. در قرآن کریم از کار تشکیلاتی با تعبیر «امر جامع» و از این خصیصه مهم با تعبیر «استیذان» یاد شده است؛ یعنی مؤمنان واقعی در کار تشکیلاتی با پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله، هر کاری را با اذن و هماهنگی ایشان انجام می­ دهند؛ نه این که هر کس کار خود کند:
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذا كانُوا مَعَهُ عَلى‏ أَمْرٍ جامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولئِكَ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيم‏ (النور : ۶۲)
وقتی مدیر، روحیه کار و اطاعت را در نیروها ببیند، پیشبرد کار در رده­ های بالاتر را می­ تواند در ذهن خویش پرورش دهد. چون از نظر نیروهای اجرایی نگرانی ندارد و اوامرش را از ناحیه آن­ها بر زمین مانده نمی­ بیند؛ همچنان که مولای مظلوممان می­ فرمود: «لا رأی لمن لا یطاع»[۱].
آنچه مایه تأسف است این که ما، نیروهای جبهه ی حق اهمیت کار گروهی را فهمیده­ و زیان­ های کار فردی را هم چشیده­ ایم، اما هنوز بخش عمده این جبهه از کار گروهی حد اقلی فراتر نرفته و رو به کار منسجم تشکیلاتی نیاورده­ ایم. این در حالی است که هر چه آرمانِ ما بزرگ­تر و مقدس­ تر باشد، اهمیت کار تشکیلاتی در آن بیشتر می­ شود. کسانی که آرمان بزرگی همچون «تحول حوزه­ های علمیه» را وجهه همت خویش قرار داده­ اند، باید بدانند دوره کارهای فردی و حتی موازی کاری­ های گروهی گذشته است و نتیجه ­ای را که باید نمی­ دهد.
مهم­تر از همه آنچه گذشت این که اساساً تا زمانی که کار تشکیلاتی یاد نگیریم، نمی­ توانیم نام خود را «منتظر ظهور» امام عصر عجل الله تعالی فرجه گذاریم.
آن رشدی که حضرات معصومین علیهم السلام و از جمله حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه از ما انتظار دارند همین است که کار تشکیلاتی یاد بگیریم. علت اصلی تاخیر ظهور همین است که ما شیعیان در این بُعد رشد نکرده­ ایم.
هیچ می ­دانید کار تشکیلاتی کردن به معنای واقعی، یعنی تمرین «ولایت پذیری» در قالبی کوچک­تر، است؟
براستی وقتی ما در کار تشکیلاتی هنوز رشد نکرده­ ایم و نمی­ توانیم امر و نهی مدیر ما فوق خود را بدون ضیق صدر و چون و چرا اطاعت کنیم، حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه روی چه حسابی به ما اعتماد کنند؟
نویسنده: مهدی برزگر

[۱] الکافی؛ ج۵؛ ص۶