مؤسسه تحقیقاتی فقاهت و تمدن سازی اسلامی در راستای مقایسه روش شناسی اجتهاد در فقه با اخلاق، با همکاری پژوهشگاه قرآن و حدیث (دارالحدیث) اقدام به برگزاری کرسی نظریه پردازی نموده است؛ این همایش روز چهارشنبه مورخ ۲ دی ماه ۱۳۹۴ در پژوهشگاه قرآن و حدیث (دارالحدیث) برگزار می گردد.

“اجتهاد” به عنوان ساز و کار منطقی، ضابطه‌مند و متکی به اصول با هدف سامان دادن به استنباط گزاره‌های فقهی شکل گرفت. برای همین نیز اصول به عنوان مجموعه قواعدی که در جریان استنباط فقهی به آن‌ استناد می‌شود، تعریف گردید. بزرگ‌ترین اشتباه دوره انتقال از نقل روایت به اجتهاد، این بود که عنوان “فقه” که بر کل معارف اسلامی به کار می‌رفت، مصادره شد و تنها در فقه الاحکام مصطلح گردید. این امر سبب شد رفته رفته این تلقی ایجاد گردد که گویا مباحث اخلاقی تربیتی، نیازمند کار اجتهادی روشمند نیست. برای همین نیز ما امروز پس از گذشت بیش از هزار سال از آن دوره، شاهد مجموعه‌های تخصصی مانند جواهر الکلام در رشته اخلاق و تربیت نیستیم.

همچنین به طور شگفت‌آوری تلقی غلطی نسبت به تفاوت گزاره‌های اخلاقی و فقهی ایجاد کرد. ما امروز هم به طور واضح مایز میان گزاره اخلاقی و فقهی را روشن نساخته‌ایم. از این رو گمان می‌بریم که اخلاق لابد باید از یک روش متمایز اجتهادی برخوردار باشد. در مقابل، فقه را به تمام عرصه‌های فردی و تمدنی توسعه داده‌ایم و با این نام­ گذاری، این تلقی را ایجاد کرده‌ایم که روش اجتهاد در اقتصاد با عبادات یکی است و هیچ تفاوتی در مدل اجتهادی آن دو نیست. در این سردرگمی، لازم است به بازخوانی عوامل آشفتگی‌های مذکور بپردازیم.

آنچه در این کرسی نظریه پردازی مورد بحث قرار خواهد گرفت:

1. آیا تلقی ما از اخلاق و دوئیت آن با فقه برآمده از متن دین است یا نتیجه رفتار علمی علمای فقه از یک‌ سو و اهالی سیر و سلوک و به ویژه عرفا از سوی دیگر؟
2. نحوه شکل‌ گیری اجتهاد مصطلح از زمان شیخ مفید (ره) چه تاثیراتی در فهم امروزی ما از اخلاق و روش اجتهادی آن برجای گذاشته است؟
3. ادبیات تربیتی چه تاثیری در فهم تربیتی اخلاقی ما از دین داشت و تحت تاثیر چه عواملی از زمان شیخ مفید ره به بعد از آن کاسته شد و در زمان شیخ طوسی (ره) به کلی از گفتمان علمی حذف گردید؟
4. اجتهاد چیست و تجلی آن در گزاره‌ های فقهی و اخلاقی به چه صورت است؟
5. نقاط اشتراک و افتراق روش اجتهاد در فقه و اخلاق کدام است؟
6. آیا ما برای اجتهاد در اخلاق به قواعدی ورای آنچه در اصول فقه مطرح شده، نیاز داریم یا همین قواعد کفایت می‌کند؟
7. آیا تجزیه کردن اجتهاد اخلاقی به برداشت از سیره، نقل، عقل و … صحیح است یا ما یک برداشت بیشتر نداریم که تلفیقی از همه آن‌ ها به صورت روشمند است؟

بدین وسیله از اساتید، پژوهشگران، طلاب و دانشجویان محترم دعوت می شود با حضور خود بر غنای این نشست علمی بیفزایند.

زمان: چهارشنبه ۲ دی ماه ۱۳۹۴ – ساعت ۱۰ الی ۱۲

مکان: قم – بلوار ۱۵ خرداد، چهارراه نوبهار، بعد از شهرک جهاد، مؤسسه دارالحدیث، طبقه ۲، سالن جلسات