مجتهدین درجه دو!
نویسنده: هادی چیت ساز
در گذشته کارآیی اجتهاد انحصار داشت در برداشت احکام فردی از قرآن و متون حدیثی. اما امروز دیگر آن انحصار وجود ندارد. با رشدی که جامعه ی انسانی در رشته های مختلف پیدا کرد و مکاتب گوناگون در شرق و غرب عالم به وجود آمدند، نظر اسلام هم درباره ی هرکدام از این رشته ها و علوم، اهمیت خاصی پیدا کرد. ساخت تمدن نوین اسلامی هم که از آرمانهای امام (ره) بود و هم اکنون نیز حضرت آقا به آن اصرار دارند؛ مبتنی بر جامعیت نظریه های اسلام در خصوص معارف و علوم مختلف است که اهمیت این نیاز را دو چندان می کند.
طبیعی است کسانی شایسته ی ورود به این عرضه هستند که هم به ملکه ی اجتهاد مسلط اند، و هم با مکاتب و رشته های مورد بحث، آشنایند. پس تلاش و توان علمی مضاعفی را خواستار است زیرا اسلامی سازی علوم انسانی، وظیفه ی ایشان است. اهمیت فعالیت علمی این مجتهدین بیشتر از فتوا در مسائل فردی نباشد، کمتر نخواهد بود. رهبری معظم درباره ی این موضوع می فرمایند:
به نظر ما در حوزههای علمیه بایستی اهداف جداگانهای را مورد توجه قرار داد. یك هدف، ساختن مجتهد فقیه متخصص فنی. باید فقهائی باشند و مجتهدینی باشند؛ این یك هدف. افرادی با استعدادهایی در حدّ خاص، و با شوق و علاقه بایستی بروند طرف اینجور درس خواندن. در كنار اینها كسانی باشند كه قدرت استنباط پیدا كنند و بتوانند از منابع اسلامی، معارف الهی را به دست بیاورند؛ اما نه به قصد اِفتاء. نه به قصد اینكه در فقه یك انسان متبحر متخصص بشوند، نه! به قصد اینكه بتوانند معارف اسلامی را كه بحثهای فراوان و كتابهای فراوان و مباحث لازم برای به خصوص جامعهی امروز ما در آنها هست، اینها را استخراج بكنند و دراختیار مردم بگذارند؛ در اختیار نظام بگذارند.
و ما امروز چقدر احتیاج داریم به اینجور استنباطها. در حقیقت مجتهدین درجهی دو، كه اینها اگر چه از لحاظ عمق فقهی و درسی، درجهی دو هستند اما ممكن است از لحاظ سعهی نظر و مُتِحَنِّن بودن، از آن دستهی اوّل حتی قویتر و بالاتر و همهجانبهتر باشند. (بیانات در مراسم سالگرد شهادت دکتر مفتح، ۲۶/ ۰۹/ ۱۳۶۴)
اگر اساس حرکت در حوزه های علمیه بر اساس نیاز است و حوزه معتقد است باید پاسخ همه ی نیازها را بگوید، به نظر می رسد در شرایط روزگار ما، کمتر نیازی چنین اهمیتی داشته باشد. پس بر مدیران، اساتید و طلاب است که برای این نیاز برنامه ریزی جدی کنند.
هادی جان مطلب موجز و کاربردی بود ممنونم