اولین روزهای ریاست استاد اعرافی بیش از جلوس بر صندلی و سردر گریبان کارتابل ها فرو بردن، به جلسه، دیدار و گپ و گفت های مدیریتی گذشت؛ که البته کار درست و درمان هم همین بود. منتهی به شرط ادامه حیاتش و مقطعی ندیدنش. و صد البته با درنظر گرفتن متن و حاشیه ی نشست و برخاست ها، که دقت نظر و وسواس خاصی را طلب می کند. همه منتظرند ببینند مدیر جدید گربه را دم حجله می کشد و احیانا خط و نشانی برای متحجران و گذر از خطوط قرمز ایشان ترسیم می شود یا خیر!
هر چند حدس به خیرش بیشتر است. چراکه احتمالا نمی شود با مسئولیت جدید، دشمن تراشی کرد و سری که درد نمی کند را دستمال بست! از این ها گذشته، مگر می شود به حکم تدبیر و تعقل و سیاست همه چیز را خراب کرد؟ بالاخره مجبوریم محسنات موجود را و لو توهمی هم باشد ببینیم و اول اثبات رفاقت کنیم و سپس حساب و کتاب. اقرب به صواب این است که خلق الله را با چوب تحول نرانیم و شاید هم اینطوری خیل عظیمی از تهمت های بی سر و ته را دست به سر کنیم، که مثلا نگویند: تحول خواه ولایتی! مطالبه چی آقای خامنه ای! تک رو سرخود! تراث خراب کن متجدد! و …
حضرت استاد اعرافی بهتر می دانند که هر دیدی بازدیدی و هر حرفی بازخوردی و هر تسلسلی دور باطلی دارد. سنگ بنای سیاست را هرچه بگذارید تا ثریا می رود دیوار همانطور که متحجران و محافظه کاران می خواهند. ساده اش کنم. آخَر سیستم رنجور حوزه، چه گُلی به سر مطالبات حضرت آقا زده، که اینقدر هوایش را داریم. من به جای استاد بودم، اول از آخر شروع می کردم. از تغییرات می گفتم. از اتفاقاتی که اتفاقا فوری فوتی باید بیفتد و بعد هم خطوط قرمز و موانعی که بر سر راه داریم. اگر خرده وقتی هم می ماند، یکی دو جمله ای از ظرفیت های حوزه امروز و آنچه نباید دستخوش تحول شود و آرزوی توفیق و تشکر و والسلام.
اگر اینطور نگاه کنی جملات «نسبت به تغییر شکل نظام دروس خارج و سطوح عالی موافق نیستم!» به همراه عبارت«این سرمایه عظیم(۶۰۰ درس خارج) در هیچ کجای عالم نیست!» ایضا «جایگاه علمی و اساس حوزه علمیه قم در دروس خارج و سطوح عالی است!» وصله های نچسبی جلوه می کنند. مشکل این است که انتظار طرح های ناب داشتن از معاونت آموزش، بدون تغییر شکل نظام درس خارج، سراب انگاری است. یک جور دفع دخل های اضافی است. آوانس دادن الکی است.
راحتتان کنم اصلا مشکل همین عبارت« با تغییر موافق نیستم» است. چرا باید با تغییر درس خارجی که یک استاد با ۱۰۰۰ شاگرد، اصلا شما بگو ۱۰۰ طلبه درسخوان، طرف حساب است مخالف باشیم؟! نمی دانیم با این سوالات بی جواب، بدفهمی های مزمن، نظارت علمی ضعیف یا معدوم و تربیت علمی مغایر با خلاقیت؛ چطوری ممکن است با تغییر مخالف باشیم! اگر انتخاب آزاد استاد و تقویت انگیزه های معنوی و علمی را فاکتور بگیریم؛ مابقی از نظام جذب و ارزیابی گرفته تا روش تدریس، تحقیق و نظام موضوعات، آبستن تغییر و تحولند.
دیدیم که درس خارج های تمدنی که مثلا طبق نیازحکومت دیده شده بود، همچون فقه اقتصاد وسیاست و فرهنگ و هنر، چگونه گره از کار بی سامان ربای سیستمی و پدرسوختگی سیاسی و تهاجم فرهنگی و سربی کلاه هنرمندان مؤمن دراین مملکت بازنکرد؛ تا معلوم شود در افتادن با لجنه های چند صد ساله علمی غرب خصوصا در حوزه ی علوم مثلا انسانی شان، با این درس های هرازگاهی و روش های خودمانی و دورهمی راه به جایی نمی برد!
چگونه می توان بدون روش شناسی علمی و بدون مبادله محتوایی میان نهاد حوزه و دانشگاه و حل بلاتکلیفی نسبت فقه و علوم انسانی، نهال نوپای حکومت اسلامی را آبیاری کرد؟ چه رسد به اینکه هوس تقابل با تمدن افسارگسیخته غرب را هم داشته باشیم! اینکه دنبال دست نزدن به سنت های پایدار حوزه باشیم، آخر صحبت بیاید بهتر است. از تریبون تحول خواهی اولا و قبل از هرچیز بوی عقب ماندگی می آید و گاهی هم رائحه تولید علم و نگاه راهبردی به آن و در ادامه تدوین کتب درسی متناسب با نیازهای روز و شناسایی نخبگان و … مشام منتظران را نوازش می دهد.
از این رو جایگاه توسعه فقه های نوین، تنها یکی از محور های کاری معاونت آموزش نیست؛ بلکه اصلی ترین وظیفه اوست تا لنگرگاه سیر آموزشی روشن شود و قطب نمای قوانین و آیین نامه ها درست عمل کند. پس حضرت استاد اعرافی خیلی چیزها را گفته اند. اما تا جمله ها پس و پیش نشود و برخی کلیدواژه ها هم به عمد از قلم نیافتند، و سیاست کج دار و مریزی عوض نشود، خطر استحاله از سر تحول و مطالباتش نخواهد گذشت و در این باره گفتنی بسیار داریم.
نویسنده: محمد نهاوندی فر